Infiltreer regenwater in landbouwgrond
Waterschaarste en wateroverlast lijken misschien tegengestelden, maar niets is minder waar! Het zijn twee zijden van dezelfde klimaatmedaille. De landbouw kreunt al zomers op rij onder de droogte, terwijl het regenwater ’s winters massaal wegspoelt over de velden. Het regenwater krijgt niet de tijd om in te sijpelen in de bodem en stroomt snel weg via verdichte bodems, beken of drainage-infrastructuur.
Hoe kunnen we toch meer water stockeren in de bodem van landbouwpercelen? Dat kan met 2 soorten acties:
Water op gedraineerde percelen vasthouden in de bodem via peilsturing of door de drainage stop te zetten
Water infiltreren in de bodem
Hier focussen we op water infiltreren in landbouwgrond.
Waar zit de winst?
-
geld
-
water
-
natuur
-
mens
Type waterwinst
Voor wie?
INHOUD
Waarom?
In de fruitteelt bijvoorbeeld wordt de grasbaan bij boomgaarden intensief gebruikt. De sporen komen dieper te liggen en delven zo echte watersnelwegen die regenwater razendsnel afvoeren. Bij andere teelten of landbouwgronden verloopt infiltratie soms moeizaam door het laag organische stofgehalte van de bodem. De bodem is een spons, maar als er te weinig organische stof in zit, dan werkt de sponsfunctie niet. Dan stroomt meer water af en wordt er minder vastgehouden. Die afstroming is nog sterker bij hellende landbouwpercelen.
Hoe werkt het?
Er zijn een resem maatregelen om infiltratie in landbouwbodems te verhogen. Maar infiltratie gebeurt lang niet altijd optimaal. Hoe komt dat? En welke acties kun je wel nemen om infiltratie te verbeteren?
In boomgaarden wordt de grasbaan intensief gebruikt, met verdichte rijsporen en weinig infiltratie tot gevolg. Zelfs bij lichte terreinhelling kan er zo al een grote hoeveelheid regenwater afstromen bij een fikse regenbui. Een kleine ingreep in de grasstrook kan hier al grote impact hebben. De verdichte bodem losmaken kan bijvoorbeeld met machines (diepwoelers). Door een andere bandenkeuze of bandenspanning wordt bodemverdichting verder beperkt. Je kunt rijpaden ook hoger aanleggen of je kunt aangepaste grasmengsels inzaaien in de grasstrook die de draagkracht van de bodem verhogen.
Daarnaast kun je ook het organische stofgehalte in de perceelbodem verhogen, bijvoorbeeld door te werken met groenbemesters of door de zwartstrook in de boomgaard met organisch materiaal te bedekken. Dat bevordert de sponsfunctie en verbetert dus de infiltratie. Bij hellende percelen van rijteelten zoals vollegrondsaardbeien zorgen kleine drempels ervoor dat er minder water afstroomt, en er ter plaatse meer infiltreert in de bodem. Het proefcentrum voor de fruitteelt pcfruit ontwikkelde een machine om deze drempels vlot te kunnen aanleggen; contacteer hen voor meer info hierover of om dit toestel uit te proberen.
Op basis van de helling, de bodem en het gewas bepaal je jouw gouden combinatie infiltratiemaatregelen.
Waar zit de winst?
Elke druppel telt. Water stockeren in de bodem betekent winst zowel voor de landbouwer als voor zijn omgeving. Betere infiltratie verhoogt de waterbeschikbaarheid. Dat oogst gezonde gewassen en vruchten die ongestoord kunnen groeien en dus optimaal opbrengen. Door het water ter plaatse vast te houden, stel je bovendien de impact van een droogteperiode vaak met enkele weken uit. Hierdoor hoef je minder te irrigeren in het droge seizoen, wat ook financieel voordelig is.
Infiltratie zorgt niet alleen voor een minder droge bodem, maar kan ook het grondwater verder aanvullen. Door meer water te stockeren in de bodem, stroomt er minder water af, wat ook gunstig is om erosie te beperken. Meer water vasthouden betekent dus minder wateroverlast stroomafwaarts.
Diepwoeler
Drempels aardbei
Een mix van maatregelen verhoogt de waterbeschikbaarheid voor de fruitteelt tijdens langere periodes van droogte. Naast efficiënt watergebruik en het inzetten van andere waterbronnen speelt ook waterinfiltratie een belangrijke rol. Samen mét de fruittelers bekijken we welke acties geschikt en haalbaar zijn om het water beter te laten infiltreren.
Medewerker Milieu & Techniek bij pcfruit
Hoe pak je dit aan?
Tips & Tricks
- Valt er extra water te infiltreren?
De eigenschappen van een perceel bepalen of het zinvol is om infiltratiemaatregelen nemen. Een hellend gebied met verdichte bodem en verdichte rijsporen verliest bijvoorbeeld enorm veel water. Ook een bodem met een laag organisch stofgehalte is extra gevoelig. Ook als je kampt met wateroverlast of erosie lonen infiltratiemaatregelen de moeite.
- Kies jouw ideale set van infiltratiemaatregelen
Verschillende maatregelen laten water beter insijpelen. Op basis van de helling, de bodem en het gewas bepaal je jouw gouden combinatie infiltratiemaatregelen. Voor een overzicht van infiltratiemaatregelen die relevant én haalbaar zijn voor de fruitteelt kan je terecht bij het proefcentrum voor de fruitteelt.
- Reduceer je kosten
Praat eens met je buren. Misschien delen jullie dezelfde uitdagingen en kun je samen aan de slag. Zo heb je niet alleen een grotere impact, maar krimpt ook het kostenplaatje. Bouw je waterplan dus samen! Er zijn ook steunmaatregelen die je een financieel duwtje in de rug kunnen geven. Check of je in aanmerking komt in het overzicht van steun voor waterprojecten via Vlakwa, het Vlaams Kenniscentrum Water.
- Meet het effect van je actie
Je bent waarschijnlijk benieuwd naar de impact van je actie. Door een (online) monitoringnetwerk op te zetten, kun je via sensoren de effecten van je infiltratiemaatregelen nauwkeurig opvolgen. Een bodemvochtsensor detecteert het vochtgehalte in de bodem en geeft een indicatie van de watervoorziening voor je teelt. Dit vochtgehalte meet je best rond de wortel van de planten. Een dashboard geeft een handig overzicht van de gemeten waardes en relevante indicatoren.
Vergelijkbare acties
Duik dieper
Het potentieel van verschillende lokale maatregelen voor watercaptatie en wateropslag voor de landbouw in Limburg werd geëvalueerd in een project van het Droogte Innovatie Fonds.
In een overzichtsrapport vat Waterschap Limburg enkele haalbare mogelijkheden samen om water vast te houden op landbouwpercelen in Nederlands Zuid-Limburg.
Regionaal Landschap de Voorkempen maakte een “Kookboek voor hemelwaterinfiltratie”. Een praktische gids voor landbouwers om hemelwater te infiltreren.
Waar testen we dit uit?
